Bu bölüm Kasım başlarında ( 3 kasım - 7 kasım) saat 20-22 arasında yapılan gözlemlere göre anlatılmaktadır. Daha önceki saatlerde yıldızlar daha doğuda, daha sonraki saatlerde ise daha batıda olacaktır. (Farklı günlerde yapılacak gözlemlerde, önceki günler için gün başına dört dakika sonrası, sonraki günler için gün başına dört dakika öncesi uygun olacaktır.)

Kanatlı At (Pegasus) Takımyıldızı:

Yılın bu zamanında hemen hemen başınızın tam üzerinde bulunan Kanatlı At (Pegasus) Takımyıldızı, çok parlak yıldızlardan oluşmamakla birlikte, Takımyıldızın bir bölümünü oluşturan Büyük Kare kolaylıkla bulunur. (Aslen kareye yakın bir dikdörtgen olan) Büyük karenin uzun kenarları 20şer derece, kısa kenarları 15er derece boyutlarındadır. Büyük Kareyi Bulmak için aşağıdaki şekilden yararlanabilirsiniz.

Şeklin küçüklüğüne aldanmayın. Büyük Kare gökyüzünde büyük bir alan kaplar. Büyük Kare'nin en parlak yıldızı Sirrah (Alpheratz da denir), Hem Kanatlı At hem de Andromeda TakImyıldızı tarafından paylaşılır (bu nedenle paylaşım yıldızı olarak da tanınır). Sirrah, karenin Cassiopea tarafındaki kenarının Altair'den uzak olan köşesidir. Kanatlı At'ın (Pegasus) alphası Sirrah'la birlikte Büyük Kare'nin Köşegenini oluşturan Markab'dır. Büyük kare'nin bir diğer köşesini, (Cassiopea tarafındaki kenarının Altair'e yakın olan köşesi) Scheat adlı değişken bir yıldız oluşturur. Güneyde kalan köşeyi ise diğerlerine göre nisbeten daha sönük olan Algenib oluşturur. Şekilde kanatlı at başaşağı durmaktadır. Büyük Kare atın gövdesini, Merkab'dan Homam ile uzanan çizgi, boynunu ,bir sonraki yıldız ve Enif, başını temsil eder. Scheat'dan Matar ve Sad Albani ile Yunusa doğru uzanan çizgiler ise, atın ileri doğru atılmış ön bacaklarını temsil ederler.

Büyük Kare de bazı yıldız ve takımyıldızları bulmakta bize yardımcı olur. Bölgedeki M15 Küresel Yıldız kümesi, 6. kadirden ve en parlak kümelerden biridir. Dürbün ya da küçük teleskoplarla kolayca incelenebilir. ( M15'in aşağıdaki Küçültülmüş resmine tıklayarak teleskopla alınmış bir resmimi görebilirsiniz.)

Zincirli Prenses (Andromeda) Takımyıldızı:

Kanatlı At Takımyıldızını anlatırken, Büyük Kare'nin bir köşesini oluşturan Sirrah'ın paylaşım yıldızı olduğundan ve Kanatlı At ve Andromeda arasında paylaşıldığından bahsetmiştik. Sirrah aynı zamanda Zincirli Prenses'in (Andromeda) alpha'sıdır. Andromeda, Sirrah'dan Kraliçe'ye (Cassiopea) doğru uzanan bölgede yerleşmiştir.Sirrah, zincire vurulmuş prensesin başını temsil eden 2.kadirden bir yıldızdır. Eğer gece yeterince karanlıksa, Andromeda'nın diğer yıldızlarını da farkedebilirsiniz. Sirrah, Miraç ve Almaç, Büyük Karenin Köşesinden Cassiopea'nın güneyine doğru uzanan bir çizgi üzerinde sıralanmışlardır. Bu çizgi, Büyük Kare ile birlikte dev bir kepçe oluşturur.

Şimdi dikkatinizi bu dev kepçenin sapına verin. Sirrahtan Cassiopea yönünde uzanan bu hat üzerine Sirrah, Miraç ve Almaç hemen hemen eşit aralıklarda sıralanmışlardır. Ortadaki Miraç'dan ayrılan kısa bir silik kol, Cassiopea'ya doğru yönelir. Gözünüzün kenarıyla baktığınızda, (görüş şartları yeterince iyi ise) Miraç'ın Cassiopea tarafında eğik kısa bir çizgi üzerindeki iki yıldızı görebileceksiniz. Miraç'dan birinci yıldıza kadar olan çizgiyi bir okadar daha uzatın. Geleceğiniz nokta ikinci yıldızın çok az ilerisinde ve sağındaki bir nokta olacaktır. İşte tam bu noktada M31 Andromeda Gökadası (Andromeda Galaksisi) bulunur. Direkt olarak o noktaya bakmayıp gözünüzün kenarıyla görmeye çalışırsanız, küçük bir ışık lekesi olarak belli belirsiz farkedebilirsiniz. M31, bizim gökadamız Samanyoluna çok benzeyen, ve kuzey yarıkürede bize en yakın olan gökadadır. Bize olan uzaklığı 2 milyon 300 bin ışık yılı kadardır. Çıplak gözle görülebilen en uzak gökcismidir. Andromeda Galaksisi, bizim Samanyolu'muzun da içinde bulunduğu 10 kadar Galaksiden oluşan Yerel Gökadalar grubundaki en büyük Gökadadır. Bu grupta bizm Gökadamız ikinci sıradadır. ( İlerleyen bölümlerde Galaksiler hakkında daha geniş bilgiler verilecekdir.) Parselin en ilginç Gökcismi M31 Andromeda Galaksisinin etrafında dönen iki küçük uydu galaksi daha vardır. Bunlar da şekilde M32 ve M110 olarak gösterilmiştir. Aşağıdaki küçültülmüş değişik iki resmine tıklayarak, M31 Andromeda Galaksisinin ve M32, M110 Uydu Galaksilerinin teleskopla alınmış resimlerini görebilirsiniz.

 

Balıklar (Pisces) Takımyıldızı:

Büyük Kareden ayrılmadan, onun yardımıyla bulabileceğimiz Takımyıldızlar'dan biri de Balıklar'dır (Pisces). Kanatlı At Büyük Karesi'nin hemen altında, güneyinde ve doğusunda kalan yıldızlar Balıklar'a aitttir. Zodiak Takımyıldızları'ndan biri olan Balıklar, doğal olarak Ekliptik üzerinde bulunurlar. Doğusunda koç Batısında ise Kova burcu bulunur. Balıklar (Pisces) Burcunu oluşturan yıldızların tümü sönük 4.,5. ve 6.kadirden yıldızlardır. Seçmekte zorlanabilirsiniz.

Balıklar (Pisces) Burcu, Büyük Karenin Güney Kenarı altında, Kareye yaklaşık 10 derece mesafede bir halkacık oluştururlar. Bu halkacıktan güneydoğuya doğru 5-6 yıldızın oluşturduğu 30 derece uzunluğunda bir çizgi uzanır. Çizginin sonundan keskin bir dirsekle 4-5 yıldızdan oluşan bir çizgi, Büyük Karenin diğer kenarı doğrultusunda ilerleyerek yumuşak bir yayla sonlanır. Bir uçtaki Halkacık ile, diğer uçtaki yay balıkları ve onları keskin bir dirsekle birbirine bağlayan iki çizgi de oltayı temsil eder. Oltanın keskin dirseğindeki yıldız, Alrisha olarak isimlendirilir, Balıklar'ın alpha'sıdır.Güneş 21 Martta bu burçtadır, gece ve gündüz (Terazi Burcunda olduğu gibi) eşitlenir. (Diğer bir deyişle; Gök Ekvatoru ile Ekliptik bu burçta kesişir).

 

Bir sonraki bölümde işleyeceğimiz diğer Takımyıldızlar'la devam etmeden önce, daha önceki bölümlerde gördüğümüz bazı Takımyıldızları, konumlarını gözden geçirerek hatırlayalım;
Tekrar Büyük Kare ve Andromeda'ya dönelim. Zincirli Prenses (Andromeda) Takımyıldızının kuzeyine doğru olan (daha önceki bölümlerden bildiğimiz) Takımyıldızlar sırasıyla Kraliçe(Cassiopea), Kral(Cepheus) ve Küçükayı(Ursa Minor) dır. Konumları aşağıdaki şekilde görülmektedir. Bahsi geçen Takımyıldızları, şeklin de yardımıyla bulmaya çalışın.

 

Bu bölüm Kasım başlarında ( 3 kasım - 7 kasım) saat 20-22 arasında yapılan gözlemlere göre anlatılmaktadır. Daha önceki saatlerde yıldızlar daha doğuda, daha sonraki saatlerde ise daha batıda olacaktır. (Farklı günlerde yapılacak gözlemlerde, önceki günler için gün başına dört dakika sonrası, sonraki günler için gün başına dört dakika öncesi uygun olacaktır.)

Kahraman (Perseus) Takımyıldızı:

Kuzeye doğru dönüp Kraliçe'nin (Cassiopea) "W'sini tekrar bulun.Kraliçenin kuzeydoğusunda, samanyolu boyunca sağda, Kahraman (Perseus) Takımyıldızı yeralır. Kraliçe (Cassiopea), Kral (Cepheus) ile Kahraman (Perseus) arasında kalır. Perseusun (alpha'sı) parlak yıldızı Al-Cenib ya da diğer adıyla Mirfak (arapça; dirsek), Kraliçe'nin sağına doğru 20 derece mesafededir. Gece yeterince karanlıksa, Perseus'un diğer sönük yıldızlarını da görebilirsiniz. İkinci parlak yıldızı, Şeytan Başı diye de bilinen Algol'dur. Algol bir Örten Çift Yıldız, sistemidir, ve parlaklığı 69 saatte bir (yaklaşık 3 günde bir) 1kadirden fazla değişmektedir. Algol birbirine çok yakın (10milyon km.) ve parlaklıkları birbirinden çok farklı iki yıldızdan oluşmakta, Her ikisinin de görünür halde olduğu zaman (60 saat boyunca) 2. kadirden bir yıldız gibi görünür, daha sonra biri diğerinin diğerinin önünden geçerken, 10 saat kadar 3.kadire sönükleşir.

Arabacı (Auriga) Takımyıldızı:

Kraliçenin Kuzey Doğusunda Kahraman Perseus'a ulaşmıştık, şimdi de Perseusun doğusuna doğru bakalım. Yüzümüz doğuya dönükse Perseusun aşağısına doğru (başucu ile doğu ufku mesafesinin hemen hemen ortasında) bir hayli parlak bir yıldız görmelisiniz. Bu Auriga Takımyıldızının en parlak üyesi, sıfırıncı kadirden, Capella'dır (diğer adıyla Ayyuk). Capella, gökkubbenin en parlak 4. yıldızıdır. Bize olan uzaklığı 42 ışıkyılıdır. Auriga'nın ikinci parlak yıldızı ise 2.kadirden Menkalinan'dir. Arabacı parselinde M36, M37 Açık yıldız kümeleri ve m38 Küresel Yıldız Kümesi bulunur.

 

Kova (Aquarius) Takımyıldızı:

Arabacı Takımyıldız'ını incelerken yüzümüz doğuya dönüktü, şimdi güneye (sağa) yönelelim. Başımızın üzerinde, Kanatlı At'ın (Pegasus) Büyük Kare'sini yeniden bulalım. Büyük Kare'nin güneybatı köşesindeki Merkab'dan Güney ufkuna bir çizgi uzatırsak, bu çizgi Kova (Aquarius) burcundan geçecektir. Aquarius da Ekliptik (tutulum çemberi) üzerinde bulunan bir Takımyıldız'dır. Kova, oldukça sönük yıldızlardan oluşmuştur ve özelliği olan bir şekle sahip değildir. Bu parselde izlenebilen iki meteor yağmuru vardır. Mayıs başında Eta Equaridler, ve temmuz sonunda Delta Akuridler meteor yağmurları sırasında, saatte 20-30 meteor sayılabilir. (Meteorlar hakkında sonraki blümlerde bilgi verilecektir.)

Kova (Aquarius) Takımyıldızının alpha'sı Sadalmelek (arapça; kralın gözdesi), betası ise Sadalsud'dur (arapça; gözdelerin gözdesi). Bu parselde M2 ve M72 Küresel Yıldız kümeleri yanında Saturn Bulutsusu ve Sarmal Bulutsu (Helix Nebula) bulunur. Yerleri yukardaki şekilde görülmektedir. M2 Küresel Yıldız Kümesi, elverişli gözlem şartlarında, çıplak gözle farkedilebilir. Sarmal Bulutsu (Helix Nebula) merkezindeki yıldız bir Beyaz Cüce'dir. Güneşimizin de 5 milyar yıl sonra çökerek benzeri bir bulutsu oluşturacağı ve bir Beyaz Cüce'ye dönüşeceği sanılmaktadır. Aşağıdaki küçültülmüş resmine tıklayarak, Sarmal Bulutsu'nun teleskopla alınmış bir resmini görebilirsiniz.

 

Bu bölüm Kasım başlarında ( 3 kasım - 7 kasım) saat 20-22 arasında yapılan gözlemlere göre anlatılmaktadır. Daha önceki saatlerde yıldızlar daha doğuda, daha sonraki saatlerde ise daha batıda olacaktır. (Farklı günlerde yapılacak gözlemlerde, önceki günler için gün başına dört dakika sonrası, sonraki günler için gün başına dört dakika öncesi uygun olacaktır.)

Boğa (Taurus) Takımyıldızı:

Önceki bölümde gördüğümüz Arabacı (auriga) Takımyıldız'ını en parlağı Ayyuk'u (Capella) tekrar bulun. Capella'nın 30 derece (üç yumruk kadar) altında 1.kadirden turuncumsu bir yıldız vardır. Bu Boğa (Taurus) Takımyıldızının en parlağı Aldebaran'dır. (Bu sıralarda Jupiter ve Saturn gezegenleri de bu bölge civarındadır. Yıldızları gezedenlerle karıştırmayın.) Aldebaran'ı bulmanın bir yolu da, Büyük Kepçe'nin işaretçi yıldızlarından, Kutup Yıldızı'na yakın olanı Dubhe'den Capella'ya çektiğimiz çigiyi 30 derece kadar daha uzatmaktır. Kış Takımyıldızları bölümünde göreceğimiz Orion'un (Avcı) kemeri yönünde uzatılan doğru bir yönde Gökyüzünün en parlak yıldızı Sirius'dan diğer yönde ise Aldebaran'dan geçer.

Aldebaran ve yakınındaki yıldızlar küçük bir "V" şekli oluştururlar. Aldebaran "V" nin sol kolununun ucundadır. Bu küçük "V" şekli boğanın yüzünü temsil eder. "V" nin kolları uzatıldığında Aldebaran'ın bulunmadığı kol, Arabacı (Auriga) tarafında Boğa'nın ikinci parlak yıldızı (beta'sı) Nath'a ulaşılır. Aldebaranın bulunduğu kol ise daha sönük bir yıldıza ulaşır. Bu sönük yıldızın yakınında Yengeç Bulutsusu bulunur. (Aşağıdaki küçültülmüş resmine tıklayarak, Yengeç Bulutsusu'nun (Crab Nebula) teleskopla alınmış bir resmini görebilirsiniz.)

Küçük "V"yi oluşturan Aldebaran dışındaki yıldızlar Hyades ya da Öküz Kümesi olarak bilinen grubun üyeleridirler. (bu kümede 200'e yakın yıldız bulunur ve bizden uzaklıkları 130 ışıkyılı kadardır. Aynı yerde gözükmesine karşın Aldebaran ise çok daha yakınımızda, 65 ışıkyılı uzaklıktadır. Boğa Takımyıldızında bulunan diğer bir Yıldız Kümesi de Pleiades'dir. Pleiades çıplak gözle 6 yıldızdan oluşan çok küçük bir kepçe şeklinde görülür. Pleiades çok dikkat çekici bir gruptur ve "Ülker", "Süreyya", "Yedi Kız Kardeş" (Seven Sisters) gibi isimlerle anılır. Ülker, Boğanın sırtındaki damga olarak değerlendirilir. Ülker'i bulmanın diğer bir yolu da Kahraman'ın (Perseus)' uzun bacağını takibetmektir. Mirfak(Al-Cenib)'den Menkhib'e uzanan bacak direkt olarak Pleiades(Ülker)'i gösterir. Pleiades çıplak gözle 6 yıldızdan oluşuyorsa da, kümenin 100'den fazla üyesi olduğu teleskoplarla saptanmıştır, Hyadese'e oranla çok daha uzakta, 400 ışıkyılı mesafededir. Bir derecelik bir bölgeye yerleşmiş bu grubun detayı aşağıgaki şekilde gösterilmektedir.

. 

 

Koç (Aries) Takımyıldızı:

Koç'u bulabilmek için, Önce Büyük Kare yardımıyla, Balıkları (Pisces) bulun. Balıklar'la Boğa (Taurus) arasında kalan küçük bölgede Koç (Aries) Takımyıldızı bulunur.

Takımyıldızın 2. ve 3.kadirden iki parlak yıldızı Hamal (arapça; kuzu) ve Şeratan'ı (arapça; çift), Büyük Karenin solunda kolayca bulmak mümkündür. Ülker'den hareketle, Büyük Kare'ye doğru giderken rastlayacağınız iki parlak yıldız dan birincisi Hamal ve hemen Yanındaki biraz daha sönük olan yıldız da Şeratan'dır.