Bu bölüm Ağustos başlarında ( 3 ağustos - 7 ağustos) saat 22-23 arasında yapılan gözlemlere göre anlatılmaktadır. Daha önceki saatlerde yıldızlar daha doğuda, daha sonraki saatlerde ise daha batıda olacaktır. (Farklı günlerde yapılacak gözlemlerde, önceki günler için gün başına dört dakika sonrası, sonraki günler için gün başına dört dakika öncesi uygun olacaktır.)

Bu bölümde işlenen Takımyıldızlar:

Yaz Üçgeni:

Yukarıda bahsi geçen uygun saatlerde iseniz, Tam tepe noktasına bakarak açık maviye kaçan, oldukça parlak yıldızı bulmaya çalışın. Bu yıldız yaz gecelerinin mücevheri Vega'dır (Çalgı - Lyrae Takımyıdızının alpha'sı ). Vega'dan 25 derece güneydoğuya doğru ilerlerseniz Samanyolu içinde yer almış bir yıldızla karşılaşırsınız, Parlak ama Vega kadar parlak olmayan bu yıldız da Kuğu (Cygnus) Takımyıldızına ait Deneb'dir. Denebin yaklaşık 40 derece (4 yumruk) güneyinde yine parlak bir yıldıza rastlayacaksınız, bu da Kartal (Aquila) takımyıldızının alphası, Altair'dir. Üç ayrı takımyıldıza ait bu üç yıldız Yaz üçgenini oluştururlar. Yaz üçgeninin önemi, kolay bulunur olması, hava henüz kararırken ilk seçilen yıldızlardan oluşması yanında, başka yıldızları bulmakta bize yardımcı olmasındandır. Başımızın üzerinde Vega, güneydoğuya doğru Deneb ve güneye doğru Altair 1.kadirden yıldızlardır. (Vega benim için çok özel bir yıldız, henüz 7-8 yaşlarında iken annemden adını öğrendiğim ilk yıldız olması yanında 1999 yılından beri üzerinde yaşadığım teknemin ismi de VEGA. Teknemle ilgili web sitemi ziyaret ederseniz beni mutlu edersiniz.)

Yaz Üçgeni (Başucunda Vega, güneydoğuda Deneb ve güneyde Altair)

Şimdi de Yaz üçgenini oluşturan yıldızların ait oldukları Takımyıldızları, Çalgı, Kuğu ve Kartal'ı görelim.

Çalgı (Lyrae) Takımyıldızı:

Yaz üçgenini oluşturan üç yıldızdan en parlağı Vega (mag:0.00) Lyrae Takımyıldızına aittir. Bize olan uzaklığı 25 ışıkyılıdır. Takımyıldızdaki diğer yıldızlarsa Vega'ya oranla çok daha uzaktırlar. Vega tüm gökyüzündeki 5. en parlak yıldızdır, ufkun altında sadece 7 saat kadar kalır, bu nedenle her zaman uygun saatte olmasa da her gece görülebilir. Dünya ekseninin (tıpkı bir topaçınki gibi) dairesel bir haketle yönünü yavaş da olsa değiştirdiğinden dolayı, yaklaşık 12.000 sene sonra Vega Gökküre kuzey kutbunda izlenecek, diğer bir deyişle Kutup Yıldızı olacaktır.Çalgı Takımyıldızı gökyüzünde avucumuz kadar küçük bir alan kaplar, Çalgı'nın, Vega'nın Altair yönündeki yıldızları küçük bir paralekenar oluştururlar. Bu paralelkenarın Vega'dan uzak olan kenarını, diğerlerine göre nispeten parlak 3.ve 4. kadirden iki yıldız, Sulafat ve Sheliak oluştururlar.

Sheliak ve Sulafat yıldızları arasında M57 Halka bulutsusu bulunur. İyi bir teleskopla çok güzel görünür. Aşağıdaki küçültülmüş resmine tıklayarak, M57 Halka Bulutsusu'nun (Ring Nebula) amatör bir teleskopla alınmış resmini görebilirsiniz.

Kuğu (Cygnus) Takımyıldızı:

Yaz üçgenini oluşturan üç yıldızdan ikincisi Kuğu Takımyıldızının alphası Deneb'dir. Deneb arapça kuyruk demektir, Ve kuğunun kuyruğuna karşılık gelir. (Aslan Takımyıldızındaki Denebola'yı hatırlayınız.) Deneb 1. kadirden bir yıldız olup bizden 3260 ışık yılı uzaktadır. Yaz üçgeninin Deneb köşesinden, Alteir ve Vega tarafından oluşturulan karşı kenarın ortasına doğru hayali bir çizgi uzatın. Bu Çizgi üzerinde Kuğunun gövdesini oluşturan Sadr ve kuğunun uzun boynunu oluşturan iki sönük yıldız ve en son olarak da kuğunun başı Albiero ya ulaşırsınız. Albiero Vega ve Altair arasında ve üçgenin içinde kalır ve Denebe uzaklığı 22 derece kadardır. Alibiero Deneb arasındaki çizgimize tekrer dönelim. Deneb den Albiero yönündeki il Yıldızımız (Kuğunun gövdesi) Sadr 2. Kadirden bir yıldızdır ve 1553 ışık yılı uzaktadır. Basi geçen hayali çizgimizi dik açıyla Sadr'da kesen bir çizgi daha hayal edin. Her iki yönde sadra eşit uzaklıkta birer yıldız göreceksiniz. Bunlardan Vega tarafındaki delta Kuğu 3. kadirden bir yıldız, aksi taraftaki, Cenah 2. kadirden (mag:2.4) bir yıldızdır. Adından da anlaşılacağı gibi (Cenah arapça kanat demektir) Cenah Kuğunun kanadına karşışık gelir, bu iki yıldız ve aynı uzantıda biraz geriye doğru devam eden sönük yıldızlar Kuğunun kanatlarını oluştururlar. Bahsi geçen (Deneb'den Albierora'ya ve Cenah'tan Delta Cygni'ye), birbirine dik bu iki çizgiyle oluşan haç, Kuzey Haçı olarak da anılır.

Kuğu parselinde Cenah'ın (resme göre) hemen altında, Teleskoplarla uzun pozlu çekilen fotografla görünebilen, dantel görünümlü bulutsu bir yapı vardır, 8bin ışık yılı uzaklıktaki bu yapı Cynus Loop (Cirrus) olarak adlandırılır ve 20bin 
yıl önce patlamış bir süpernova kalıntısı olarak değerlendirilmektedir. Kuğu parselindeki diğer ilginç mir yapı da Kuzey Amerika Bulutsusu'dur.Şekil olarak Kuzey Amerika kıtasını andırır. Deneb'in (şekle göre) birkaç derece solunda kalır. (Her iki Bulutsunun da teleskoplarla uzun pozlu çekilmiş resimlerini aşağıdaki küçültülmüş resim örneklerine tıklayarak, ayrı bir pencerede görebilirsiniz)

 

 

Kartal (Aquila) Takımyıldızı:

Yaz üçgenini oluşturan üç yıldızdan sonuncusu Altair'i yeniden bulalım. Altair'i bulmak için Çalgı Takımyıldızından yaralanabilirsiniz. Vegadan Başlayarak Çalgının Paralel Kenarının uzun közegeni boyunca Güneye doğru 40 derece kadar indiğinizde Parlak Altair'i bulursunuz.

Altair, bize 17 ışık yılı uzaklıkta 1.kadirden (mag:0.75) bir yıldızdır. Altair'in iki yanında Altair'e çok yakın iki yıldız bulunur. İkisinden nispeten daha parlak ve Altaire daha yakın olanı Tarazed, diğeri ise Alshain'dir. Tarazed Altair ve Alshainin oluşturduğu çizgi çok belirgindir, ve kolayca bulunur. Kartal Takımyıldızındaki yıldızların şekline bakarak kartala benzetmek oldukça zordur. Deneb el Okab'la birlikte Tarazed Altair ve Alshain kartalın kuyruğunu, güneye doğru uzanan hayli sönük yıldızlarsa gövdesini ve başını oluştururlar.

Yunus (Delphinus) Takımyıldızı:

Yaz üçgenini tekrar hatırlayınız, üçgenin Deneb'le Altair'i birleştiren kenarının ortası hizasına gelen ve üçgenin dışında kalan bölgede seçilebilen küçücük bir alana sıkışmış bir grup yıldız bulunur (Şekle bakınız). Yunus en küçük alana sahip takımyıldızlardan biridir.

Bu bölüm Ağustos başlarında ( 3 ağustos - 7 ağustos) saat 22-23 arasında yapılan gözlemlere göre anlatılmaktadır. Daha önceki saatlerde yıldızlar daha doğuda, daha sonraki saatlerde ise daha batıda olacaktır. (Farklı günlerde yapılacak gözlemlerde, önceki günler için gün başına dört dakika sonrası, sonraki günler için gün başına dört dakika öncesi uygun olacaktır.)

İlkbahar Takımyıldızları 1.Bölümde işlediğimiz Takımyıldızlarından Çoban ve Kuzey Tacını şimdi yeniden bulalım; Yaz üçgeninin batısına doğru yönelelim. Vega'dan batı ufkuna kadar bir çizgi hayal edin. Eğer bölüm başındaki zamana uyduysanız, çizginin üçte ikisini katettiğinizde birhayli parlak bir yıldıza rastlayacaksınız. Bu Arcturus'dur. Bir önceki bölümden hatırlıyorsanız, Arcurus' u Büyük kepçe sapının arkını takip ederek de buluyorduk. Arcturus Çoban Takımyıldızı'nın en parlak üyesidir. Bir önceki bölümde anlatılan dondurma külahı şeklindeki Çoban Takımyıldızı'nı buldunuz mu?. Arcturus'la Vega arasındaki yolun, Arcturus'a yakın üçte birinde Kuzey Tacını da göreceksiniz.

Herkül (Hercules) Takımyıldızı:

Kuzey Tacı (Corona Borealis) ile Vega arasında üçüncü kadirden yıldızlardan oluşan Herkül Takımyıldızı bulunur. Aşağıdaki şekilde Herkülün Çalgı ile Kuzeytacı ve Coban arasındaki yerini görüyorsunuz. Herkülün gövdesi ortada görünen dörtgen, dizleri bükük bacakları şekilde sağdaki uzantılar, Sarin ve Rutilicus genelde omuzları olarak değerlendirilir.Kolları ise soldaki ve yukarıdaki uzantılardır. Alpha'sı Rasalgethi 3.kadirden degişen bir Çift Yıldız'dır.

Herkül'ün gövde dörtgeninin en uzun kenarı üzerinde bulunan M13 5.kadire yakın parlaklıkta bir yıldız kümesidir. Küme 26bin ışıkyılı uzaklıkta ve 200bin'e yakın sayıda yıldız içermektedir. Kümenin resmine ulaşmak için aşağıdaki küçültülmüş resme tıklayınız. Ayrıca yine bu parselde, Herkülün bacakları arasında M92 Yıldız Kümesi de bulunur.

 

Kraliçe (Cassiopea) Takımyıldızı:

Şimdi Yüzünüzü kuzeye dönüp ilk öğrendiklerimizden Büyük ve Küçük kepçeyi, bulalım. İkisi arasında konumlanan Ejderha'yı (Draco) da hatırladınız mı?. Büyük kepçenin Kulpunun en parlak yıldızı Alioth'u bulun (Büyükkepçe kulbundaki kaseye yakın olan yıldız). Alioth'dan başlayıp kutup yıldızından geçen hayali bir çizigiyi bir o kadar daha uzattığınızda birhayli yayvan bir "W" ya da ters "M" şeklinde gruplanmış aralarından samanyolunun geçtiği yıldızlara ualşırsınız. Kraliçe Cassiopea Takım yıldızı, Koltuk ismiyle de tanınır,

Kraliçe en çok tanınan ve en eski Takımyıldızlar'dandır. Büyükkepçenin görülemediği zamanlarda Kutupyıldızı'nı bulmakta da kullanılır. Samanyolunun içinde yerleşiktir. Grubun en parlak yıldızı Şedir ya da Şedar (arapça El Sadr göğüs demektir), 2. kadirden bir yıldızdır ancak parlaklığı 0.5 kadir seviyesinde değişiklikler gösterir. Kraliçenin betası Kaf'dır, 3.parlak yıldız olan Sih değişken bir çift yıldızdır ve parlaklığı 1.5 ila 3. kadir arasında değişir. Daha sonra gelen Ksora (Diz anlamında, Al Rukbah da denir) 3. kadirden bir yıldızdır.

Parsel açık yıldız kümeleri açısından zengindir, yarım düzine kadar açık yıldız gkümesi ve bulutsu içerir. En parlağı 7.kadirden olan 100 kadar yıldız içeren M52 ve daha az sayıda yıldız içeren M103'ün bulundukları yer yukarıdaki şekilde gösterilmiştir.

Kral (Cepheus) Takımyıldızı:

Kraliçe Cassiopea'yı öğrenip de, kocası Kral Sefe'yi gözden kaçırmak olmaz. Kral (Cepheus) Kraliçe ile küçük kepçe arasında yeralır. Tam söylemek gerekirse Ejderha'nın (Draco) Küçük kepçe kasesi çevresini dolaıp keskin bir dirsek yaopıp geriye döndüğü nokta ile Kraliçe arasındaki boşluktadır. Bulmanın bir yolu da şekilde gösterildiği gibi İşaretçi yıldızlarla Kutup yıldızına vardıktan sonra çizgiyi biraz daha devam ettirmektir. Sefe 3. ve 4. kadir yıldızlardan oluşur. Görüş şartları çok iyi değilse seçmekte güçlük çekebilirsiniz. Kral Sefe, Polarise bakan tarafında bir üçgen ve aksi yönde, bir kenarı üçgenin tabanını oluşturan bir dötrgen şeklindedir, daha çok çocukların çizdiği, çatısı dik bir ev resmine benzer. Şeklin tümü 20 derece kadar yer kaplar. Göze çarpan parlak bir yıldızı yoktur, alpha'sı Alderamin (arapça: omuz), beta'sı, Alfirk (arapça: koyunsürüsü) bir çiftyıldızdır, Çatının tepe noktasını oluşturan Alrai (arapça: çoban) gamma Cep'dir. Deltası (delta Cep) ise önemli olup, Cepheidlerin ilk örneğidir. Bunlar SüperDev Yıldızlar olup parlaklıkları çok düzenli şekilde değişmektedir. Delta Sefe'nin değişim periodu 5.5 gündür, ve parlaklığı 4. e 5.kadir arasında değişir.

 

Bu bölüm Ağustos başlarında ( 3 ağustos - 7 ağustos) saat 22-23 arasında yapılan gözlemlere göre anlatılmaktadır. Daha önceki saatlerde yıldızlar daha doğuda, daha sonraki saatlerde ise daha batıda olacaktır. (Farklı günlerde yapılacak gözlemlerde, önceki günler için gün başına dört dakika sonrası, sonraki günler için gün başına dört dakika öncesi uygun olacaktır.)

Şimdi tekrar Yaz Üçgeni'ne ( Yaz Takımyıldızları 1.bölüm) dönüp, onun yardımıyla Ekliptik üzerindeki (burçlar kuşağındaki) Takımyıldızları görelim.

Yay (Sagittarius) Takımyıldızı:

Yaz üçgenini yeniden bulunuz. Deneb'den Altair'e olan çizgiyi bir o kadar daha uzatın, Geldiğiniz yer Yay Takımyıldızı'nın doğu kenarıdır. Yay burcundaki yıldızlardan parlaklık açısından öne çıkan bir yıldız yoktur, bununla birlikte oluşturduğu kendine özel şekil nedeniyle Yay'ı tanımak oldukça kolaydır.

Yukarıdaki şekilde Yay Burcunu Kartalın altında görüyorsunuz. Yay (Sagittarius) Takımyıldızında dikkati çeken iki grupvardır, Çaydanlık (ingilizcede Tea Pot) olarak tanınan grup şekilde mavi çizgilerle birleştirilmiştir. Ortadaki yamuk dörtgen Çaydanlık'ın gövdesini sağ üstteki üçken kapağını, sol üstteki dörtgen kulbunu ve sağ alttaki üçgen de ağzını belirtir. Akrep (Scorpius) Takımyıldızı ekliptikteki komşusudur. Bu şekliyle akrebin kuyruğuna sıcak su döküyormuş gibi görünür. Samanyolu da burnundan tüten buhar görüntüsü verir. Dikkat çeken ikinci grup ise Çaydanlığın kulbu ile birlikte yukarı Altair'e doğru uzanan yıldızlardır. Bu gruba da Süt kepçesi adı verilir. Bana kalırsa bizim bakır kahve cezvelerine daha çok benzer. Gökadamız Samanyolunun merkezi, Çaydalık burnunun çok yakınındadır, aşağıdaki şekilde, çember içinde "X" ile gösterilmiştir.

Şekilde, Yay (Sagittarius) Takımyıldızında yer alan Yıldızların isimleri ve Messier Gök Cisimlerinin yerleri gösterilmektedir. Anlaşılacağı gibi, Yay parseli Bulutsular (Nebula) ve Yıldız Kümeleri açısından birhayli zengindir. Teleskopu, hatta iyi bir dürbünü olanlar için bir hayli ilgi çekici bir bölgedir. En ünlülerini saymak gerekirse M17 Omega Bulutsusu, M8 Lagoon Bulutsusu, M20 Trifid Nebulae (Üç Boğumlu Bulutsu), ve M22, M23, M24, M55 Yıldız kümeleri. (Aşağıdaki küçültülmüş resimlerinin üzerine tıklayarak M20 Trifid Nebula ve M8 Lagoon Nebula'sının teleskopla uzun pozlandırma ile alınmış resimlerini görebilirsiniz)

  

Akrep (Scorpius) Takımyıldızı:

Akrep (Scorpius), Yay Takımyıldızının sağında (batısında) Burçlar Kuşağı'nda yeralır. Alpha'sı 1. kadirden kırmızımtrak bir yıldız olan Antares'dir ve Çaydanlığı ağzından yaklaşık 30 derece (3 yumruk) kadar uzaktadır. Kırmızılığı ile Mars'ı hatırlatır, ismi de Mars'a (Ares) benzemesinden gelir (Antares: Ares'in rakibi). Antares, Akrep Kalbi olarak da bilinir. İkiyanında hafif bir açıyla biraz daha aşağıda duran akrebin gövdesini oluşturan iki yıldızın arasında yeralır. Akrebin Kuyruğu aşağıya dogru kavislenerek devameder ve Çaydanlığa yaklaşırken, Samanyolu içinde bir yay yaparak yukarıya, Çaydanlığın ağzına doğru yönelerek, bir grup yıldızla sonlanır.Aşağıdaki Şekilde de görüleceği gibi Shaula, Girtab ve birkaç sönük yıldızdan oluşan bu grup Akrebin iğnesini temsil ederler.

Tekra Akrebin Kalbi Antares'e dönelim. Antaresle birlikte bulunan üçlü grubun önünde (Batısında) bu key Yukarıdan aşağı doğru sıaralanmış üç yıldız göreceksiniz. Ortadaki Akrebin Başına, üstteki ve Alttaki ise Kollarının başlangıç noktalarına karşılık gelirler. Üstteki Akrab (beta Akreb), Akrep Yıldızı olarak tanınır ve bir Çiftyıldız'dır. Akrep de Yay'da olduğu gibi Bulutsular ve Yıldız Kümeleri açısından zengin bir Takımyıldızdır. Akrebin Kuyruğu ile Çaydanlık arasındaki bölgede 5.kadirden M6 ve 6.kadirden M7 Açık Yıdız Kümeleri, Antares yakınında bulunan M4 ve M80 Küresel Yıldız Kümeleri amatör gözlemciler için ilginç gökcisimleridir.

Terazi (Libra) Takımyıldızı:

Akrep'in önünde (sağında, batısında) Terazi (Libra) Takımyıldızı yeralır. Grup Dağınık ve parlak olmayan yıldızlardan oluşmuştur. Burcun en parlak Yıldızı, Zuben El-Şimali ( adından da anlaşılacağı gibi, Terazi'nin kuzey kolu), 2.kadirden bir yıldızdır. Güneş bu burca, gündüz ve gecenin birbirine eşit olduğu, 23 Eylül civarında girer, Terazi burcu da gece ve gündüzü dengelemiş olur.

Yılancı (Ophiuchus) Takımyıldızı:

Eski metinlerde, elinde yılan tutan tıp adamı olarak resmedilen Yılancı (Ophiuchus) Takımyıldızı, Akrep'in üzerinde, Kartal ile Terazi arasında geniş bir alana yerleşmiştir. 13.Burç olarak da tanınan Yılancı, halen güneşin 30 Kasım - 17 Aralık tarihleri arasında bulunduğu Takımyıldızdır. Ancak Güneşin Akrep Burcunda çok kısa kalması nedeniyle, Akrep dönemini bir aya tamamlayabilmek için, Yılancı'da geçirdiği süre de Akrep dönemi olarak değerlendirilir.

Takımyıldızın en parlak yıldızı Ras Alhague 2.kadirden bir yıldız olup bize 60 ışıkyılı uzaklıktadır. İkinci Parlak yıldızı Sabik 2.5 kadir parlaklığındadır. Bu Takımyıldız parseli, halen bilinen, en yüksek görünür hareket hızına sahip Barnard'ın Yıldızı'nı da içerir. 9.kadirden olan yıldız, bizden 6 ışıkyılı uzaklıkta olup, yarım derecelik bir açısal mesafeyi 180 yılda katetmektedir. (yarım derece, yaklaşık olarak, gökyüzünde ayın çapının işgal ettiği mesafe kadardır). Yıldızın şimdiki konumu yukardaki çizimde Kelb Alrai'nin solunda kalan kızmızı nokta ile gösterilmiştir.

Oğlak (Capricornus) Takımyıldızı:

Bu bölümde son olarak işleyeceğimiz Takımyıldız Oğlak (Capricornus) olacak. Terazi, Akep ve Yay'ı izleyerek, Ekliptik üzerinde geriye (doğuya) doğru gidersek, Yayın doğusunda rastlayacağımız Burç Oğlaktır. Oğlak, 3.kadir ve daha sönük yıldızlardan oluşmuş, 30 derece kadar genişlikte bir alana yayılmış, alışık olmayan gözler için belirlenmesi kısmen zor bir takımyıldızdır.

Şekli bir dik üçgene benzetilebilir. Burcun alpha'sı Giedi (Arapça oğlak), bir ikili yıldızdır. Takım yıldızın en parlağı (beta Cap) Dabih (arapça kasap) bir üçüz yıldız sistemidir ve Oğlak'ın başını temsil eder. İkinci parlak yıldız olan (delta Cap) Deneb Al-Giedi ise Oğlak'ın kuyruğu olarak bilinir. Parselde bulunan M30 Küresel Yıldız Kümesi dürbünle izlenebilir.